Het verraad van Anne Frank

Auteursrechten

Toen ik enkele fragmenten plaatste uit het dagboek van Anne Frank leek er nog niets aan de hand, maar toen ik de mogelijkheid bood om het boek bij mij gratis te downloaden was het raak, ik kreeg een groot advocatenkantoor achter me aan. Het Anne Frank Fonds in Bazel vond dat ik inbreuk pleegde op hun rechten. Dat lag, vond ik, iets genuanceerder.

Via het Internet is het dagboek jarenlang ter download aangeboden geweest, daar kwam abrupt een einde aan toen duidelijk ging worden dat de auteursrechten per 1 januari 2016 kwamen te vervallen. Als een schrijver 70 jaar dood is vervallen de auteursrechten en staat het iedereen vrij een eigen versie uit te geven. De rechten liet Otto Frank na aan het Anne Frank Fonds te Bazel (AFF), het boek zelf aan de Nederlandse Staat, de Anne Frank Stichting (AFS) beheert het boek.
Op het boek en het achterhuis komen jaarlijks meer dan een miljoen mensen af, de rijen voor het Anne Frank Huis zijn iedere dag enorm. Ook had de AFS tal van documenten gekregen van de AFF, want, zo stelde de familie, het hoort daar thuis waar Anne Frank gewoond heeft en waar zij is opgepakt door de Duitsers en afgevoerd naar een concentratiekamp waar zij de dood vond.
Daar kwam men ineens van terug en eiste de stukken terug.

Als de rechten vervallen komt de AFF droog aan inkomsten te staan, men bedacht nog wel om een tweede Anne Frank Huis op te richten in Frankfurt waar Anne kort heeft gewoond, maar daar zullen nooit veel mensen op af komen, het origineel staat immers in Amsterdam. Nu betwist de AFF te Bazel dat de auteursrechten vervallen, want, zo stelt men, het boek in originele vorm is pas in de tachtiger jaren uitgegeven, daarvoor waren het bewerkte boeken waarbij Otto Frank gezien moet worden als mede-auteur. Een gotspe, want Otto schreef niet mee, dat is nu juist vaak inzet geweest van rechtzaken, als iemand beweerde dat Otto het boek (deels) had geschreven toog hij naar de rechtbank om zijn gelijk te halen dat zijn dochter het boek wel degelijk had geschreven.

Nu zou Otto dus ineens mede-auteur zijn en omdat Otto in 1980 overleed blijft er nog 70 jaar auteursrecht op het boek zitten. Overigens ligt de grens niet in alle landen op 70 jaar, maar op zich doet dat weinig ter zake. Otto is in de eerste versies nimmer opgevoerd als mede-schrijver, ik heb zelf een hele oude versie, daar staat toch echt Anne Frank vermeld als schijfster.

De AFF plaatst bovendien een verklaring op haar website:
It goes without saying that copyrights to Anne Frank’s original texts originally belonged to the author, Anne Frank herself.
Alle versies die ooit verschenen zijn, zijn gebaseerd op de originele teksten van Anne, die zijn niet herschreven, maar samengesteld uit diverse schrijfsels van de hand van Anne. Als Otto er ooit aan geschreven zou hebben was het boek nooit het succes geworden wat het uiteindelijk werd. Anne was een getalenteerd schrijfster, Otto was dat niet.
In 1977 verklaarde Otto onder ede dat het dagboek niet door hem, niet door een ander, maar door Anne was geschreven.

Anne is een merk, of niet?

De AFF in Bazel gooide het in 2011 over een andere boeg, Otto opvoeren als medeschrijver kan immers altijd nog, de vraag die de AFF voorlegde aan de daartoe bevoegde instanties was de volgende.
Anne, haar boek en de diverse benamingen en versies zijn een merk.
Keer op keer worden deze vorderingen afgewezen.

Brutaal
Het achterhuis staat in Amsterdam, Prinsengracht 263, iedereen zal het Anne Frank Huis kennen. De AFS zetelt erin en exploiteert derhalve ook het achterhuis. De AFF in Bazel heeft getracht de merknaam 'het achterhuis' vast te leggen. Ze zullen in hun motivatie gerefereerd hebben aan de titel van het boek, maar als je denkt aan 'het achterhuis' heb je Amsterdam voor ogen en niet het boek. In de volksmond gaat het immers ook altijd over 'het dagboek van Anne Frank', ook al heet het boek formeel wel degelijk 'het achterhuis'.

Portretrecht
Het beeld van Anne is ingeburgerd, om dat puur en alleen in te zetten als middel om de auteursrechten op haar dagboek te beschermen gaat te ver. Ook deze pogingen hebben geen kans van slagen, zo menen de experts.

Gang naar de rechter?

De AFF stelt op haar website dat men in overleg zal treden met een ieder die toch overgaat tot publicatie, mocht men er niet uitkomen dan sluit men een rechtszaak niet uit. Ik kreeg echter gelijk een sommatie om de passages en de download te verwijderen, alsmede om 5.000 Euro over te maken.
Met mij had men naderhand alsnog clementie, op straffe van 50.000 Euro mag ik niets meer publiceren, dat is erg veel geld, dus ik laat de eer graag aan een ander. Het zal echter toch op een gegeven moment tot een rechtzaak komen, dat is onvermijdelijk. De AFF heeft nu veel geld tot haar beschikking om rechtzaken te voeren, als ze winnen verdienen ze die investering dik terug. Als een rechter met het AFF vindt dat alle versies voor de tachtiger jaren bewerkingen zijn van de hand van Otto Frank kan de AFF wel eens gelijk gaan krijgen, ik denk echter dat met name de door Otto Frank gevoerde rechtzaken over de echtheid van het dagboek de AFF de das om zullen doen omdat zonder de schrijfsels van Anne er nooit ook maar een enkele versie van het dagboek zou zijn geweest.
Dat Otto de rechten aan de een en het boek aan de ander gaf was niet handig, maar zo was Otto.

Update 2016

De AFF stelt dat men alleen de allereerste versie mag gebruiken omdat die door Anne is geschreven, latere versies zouden door haar en Otto zijn geschreven. Een rare stelling, want Otto bracht het boek onder de door Ane gewenste titel 'Het Achterhuis' uit en was verrast toen Miep Gies hem de dagboeken overhandigde.
Omdat Otto in 1980 overleed en door de AFF als mede-auteur wordt opgevoerd zouden de auteursrechten nog tientallen jaren in handen blijven van de AFF. In 2017 staat er een nieuw toneelstuk op de rol, men legt de plannen niet voor aan de AFF, een proces zal zeer waarschijnlijk volgen.

Update 2017

De AFF procedeert tegen Ilja Leonard Pfeijffer die een nieuwe bewerking van Het Achterhuis op de planken brengt onder de naam: 'Achter Het Huis'. Volgens de AFF is de versie te frivool.

...wordt vervolgd...

---