Het verraad van Anne Frank

Handschrift Anne

De echtheid van het Dagboek van Anne Frank wordt door sommigen nog altijd betwist. Niet door mij, laat ik dat er gelijk bij zeggen. Wat mij tijdens het lezen van het dagboek wel opviel is dat haar schrijfstijl razendsnel veranderde en dat zij twee handschriften leek te hebben.
Omdat ik daar ook anderen wel eens over hoor, ben ik daarin gedoken.

Anne schrijft enkele weken voor het onderduiken voor het eerst in haar dagboek. Op 20 juni is er een omslag. Eerst richt zij het woord tot het publiek, een onbekende lezer in feite, maar in ieder geval niet iemand die bestaat of die zij zich inbeeld. Later die dag, de tussenliggende tijd is niet bekend, richt zij zich op een andere wijze tot de lezer.

12 juni 1942

Anne wordt dertien en een van de cadeautjes die zij krijgt is een dagboek. Op de eerste pagina van het dagboek schrijft zij:
"Ik zal hoop ik aan jou alles kunnen toevertrouwen, zoals ik het nog aan niemand gekund heb, en ik hoop dat je een grote steun voor me zult zijn".
Zij richt zich niet tot een persoon, maar tot haar dagboek.

Het Anne Frank Huis in Amsterdam schrijft op haar website:
"Tijdens de onderduik besluit Anne haar dagboek als een vriendin te beschouwen die ze Kitty noemt, dat maakt het schrijven gemakkelijker".
Dit klopt NIET, want

12 juni 1942 - Anne krijgt een dagboek en schrijft er gelijk een paar regels in
14 juni 1942 - Anne schrijft in haar dagboek over hoe een fijne verjaardag zij heeft gehad
15 juni 1942 - Anne schrijft in haar dagboek dat Jacqueline vanaf nu haar beste vriendin is
16, 17, 18, 19 juni 1942 - Anne voelt zich ziekjes en blijft enkele dagen ziek thuis van school
20 juni 1942 - Anne richt zich voor het eerst tot Kitty
6 juli 1942 - Anne en haar familie duiken onder in het Achterhuis

20 juni 1942

Zij begint 's morgens met:
Ik heb een paar dagen niet geschreven, omdat ik eerst eens goed over het hele dagboek-idee moest nadenken. Het is voor iemand als ik een heel eigenaardige gewaarwording om in een dagboek te schrijven. Niet alleen dat ik nog nooit geschreven heb, maar het komt me zo voor, dat later noch ik, noch iemand anders in de ontboezemingen van een dertienjarig schoolmeisje belang zal stellen. Maar ja, eigenlijk komt dat er niet op aan, ik heb zin om te schrijven.
Anne richt zich tot haar dagboek, niet tot een persoon, houdt in gedachten dat Anne dan nog niets vermoedend is van welk onheil haar en haar familie te wachten staat.

's Middags schrijft zij op een andere wijze:
Lieve Kitty,
Dan begin ik maar meteen; het is nu zo lekker rustig, vader en moeder zijn uit en Margot is met wat jongelui bij een vriendin gaan ping-pongen. Ping-pongen doe ik de laatste tijd ook erg veel.
Heeft zij tussentijds iemand ontmoet? Ik sluit het niet uit, tijdens mijn onderzoek stuit ik op een 'Kitty' die niet in de buurt woonde en waar Anne tegenop keek. Het was dus geen direct buurtgenootje zij kende haar toevallig van school. Maar hierover straks meer.

Anne verklaart haar aanhef aan Kitty overigens als volgt:
"Ik kan met geen van mijn kennisjes iets anders doen dan pret maken. Ik kan er nooit toe komen eens over iets anders dan over de alledaagse dingen te spreken of wat intiemer te worden, daar zit 'm de knoop. Misschien ligt dat gebrek aan vertrouwelijkheid bij mij, in ieder geval het feit is er en het is jammer genoeg niet weg te werken. Daarom dit dagboek."
Zij heeft het dagboek dan al een week geleden gekregen en er op 12, 14 en 15 juni in geschreven als zij op 20 juni 1942 plots het woord richt tot Kitty en besluit met 'Je Anne'.

Kathe Egyedi

Anne noemde Kathe 'Kitty'. Ze waren zeer goede vriendinnen, Kitty kon mooi tekenen, iets wat Anne zeer waardeerde in haar. Kitty woonde tot 1939 aan de Noorder Amstellaan 167 (de latere Churchill-laan), om de hoek van het Merwedeplein waar Anne woonde. Na de Montessori school gingen ze nog maar soms samen naar school. Omdat ze geen buurtvriendinnetjes meer waren zagen zij elkaar niet echt vaak meer.
'Kitty' overleefde de oorlog, desgevraagd zei zij niet te geloven dat Anne haar brieven aan haar richtte.
Iets wat Otto Frank lange tijd anders zag. Na de oorlog hield Otto Frank contact met de familie Egyedi. Kitty koos er uiteindelijk voor geen contact meer te onderhouden, Otto legde zich daarbij neer, er is nooit meer contact geweest.
Het was Kathe Egyedi die hoorde dat Anne ziek was, op zaterdag 20 juni 1942 ging zij bij haar langs, zij spraken elkaar de hele middag, voornamelijk over jongens. Kathe had een vriendje op het oog die Anne ook kende van de Montessori school, deze jongen, zo vertelde Kathe, was enorm veranderd, van een knulletje tot in bijna een man.
Voor het bezoek richtte Anne zich tot haar dagboek, na het bezoek van Kathe tot Kitty.

Terug naar het dagboek, het handschrift

Het handschrift van Anne is meerdere malen onderzocht, de eensluidende conclusie was, het is hét handschrift van Anne Frank. Maar er is wel iets bijzonders, Anne schreef in een korte periode op twee totaal verschillende wijzen.


Je ziet verschillende data, het lijkt opmerkelijk dat het berichtje aan Jacqueline in een totaal ander handschrift is geschreven dan de andere schrijfsels. Maar let op hoe de datum rechts bovenin is geschreven, die lijkt op 28 maart 1942 en 24 september 1942 heel erg veel op elkaar.
Het eerste berichtje is in het poezieboekje van de zus van Jacqueline geschreven. Kan daar iets aan de hand zijn? Nee. Want op de een-na-laatste foto zie je, eveneens, een afbeelding uit het originele dagboek van Anne, daar gebruikt zij op 18 september 1942 hetzelfde handschrift als dat zij gebruikte in het briefje aan Jacqueline.

Werkgroep Kinderhandschrift

In oktober 2008 deed Aartje Schoemaker als lid van deze werkgroep, mede, onderzoek naar de handschriften van Anne Frank in het dagboek en de andere papieren waarop zij geschreven had.
De conclusie die getrokken wordt is dat het om één en dezelfde persoon gaat, zij lichten dit onder andere als volgt toe:

Het schrijven van Anne Frank anders bekeken
Als uitvloeisel van de tentoonstelling "Anne Frank, haar leven in brieven" (12/4 – 4/9-2006) zijn we (leden van de Werkgroep Kinderhandschrift) vanuit schrijfpedagogisch perspectief naar haar handschrift gaan kijken.
Tot nu toe is er vooral gekeken naar wát Anne opschrijft; haar belevenissen en haar boodschap. De schrijfpedagoog kijkt hoe iemand zich over het papier / de beschikbare schrijfruimte beweegt. Wat je beweegt heeft invloed op je eigen bewegingspatroon. Ben je ontspannen of gespannen, vrolijk of bedrukt, vrij of belast?

Brief Anne aan Omi op 18-12-1936, 7 ½ jaar
Brief Anne aan Omi op 12-1938, 9 ½ jaar
Brief Anne aan Omi op 04-1942, 12 jaar en 10 maanden, Blz. I en IV
Dagboekpagina 16-10-1942, 13 jaar en 4 maanden
Dagboekpagina 18-10-1942, idem

In de brieven liet Anne rechtshellend verbonden schrift zien. Waar de lijn onderbroken werd, schreef ze die verder alsof de lijn wel aan elkaar zat. In deze aanhef Beste onderbreekt ze haar schrijflijn twee keer: Vloeiende rechtopstaande B staat alleen, est in één beweging en de laatste e staat los.
Twee dagen later schrijft ze in blokschrift; is dit vast een aanzet daartoe ? Deze onderbreking heeft geen motorische oorzaak, want haar schrijfbeweging kan ze geheel naar haar hand zetten, hebben we in de brieven aan Omi gezien en de zestien er opvolgende regels tonen een prima motoriek.
Op deze pagina schrijft ze zonder liniatuur en kunnen we haar eigen regelvoering bekijken. Deze is wisselend. Regels golven, regels dalen, zijn bol of hol. Haar tekst blijft wel een geheel. De vele wisselingen zitten binnenin de tekst.
Wat is in vergelijking met april dat jaar gebleven?

De lange onderlussen
Het zakken van woorden, zie bijvoorbeeld in r.6 onregelmatige en in r.7 werkw.
De golf door de stok van de hoofdletter heen, nu in r.6 de F van Franse
De kleine letter "t" wordt niet meer secuur gemaakt, maar als een schrijf - "l"
De vorm gaat ten koste van de snelheid van haar schrijven. Ze denkt sneller, dan haar hand bij kan houden. Erg in regel 15 lijkt op ‘ug’ of ‘eig’. In het er opvolgende woord leuk zijn de eu bijna zo klein als een draadje geschreven. Een stuk kleiner dan de vorige er in erg.
De grootteverschillen van letters in een woord en van woorden onderling.
De i- punten blijven hooggezet, vooruitgezet en er wordt er geen één vergeten.
Zowel hoekige als geronde n’s.
Links-en rechtslopendheid.
Wisselende woordafstanden, r.8 maar ik wil en r.15 tussen Nu en tot.

Veranderd is de letter "f". deze heeft geen zwierige onderlus meer, maar een scherpere onderpunt. Zie r.15 schrijft en r.16 lief. Wat ook opvalt in regel 15 is in het woordje tot de eerste "t" als kruis, dat hebben we niet eerder gezien.
De ondertekening Anne gebeurt met een fikse hoofdletter A en de letters nne vervallen tot een draad. De Fr van Frank is een mooie ligatuur geworden. Het is niet goed te zien of ze tussen Anne en Frank de schrijfbeweging onderbroken heeft. Op de pagina ernaast lijkt Anne Frank ook een geheel. Op 18 oktober signeert ze ook twee keer met Anne. Ze begint een eigenheid te ontwikkelen, los van de familie (naam.)

Fragment van 18-10-1942
Hier zien we -bij dit onderzoek- voor het eerst onverbonden schrift van Anne. Bij blokletterschrift wordt na iedere letter de schrijflijn onderbroken en moeten de vingerspieren opnieuw aangespannen worden om een volgende letter te beginnen. Anne is schrijfvaardig genoeg om dit te kunnen.
Wat beweegt haar om "los" te gaan schrijven? Het losse schrift lijkt van een ander persoon, dan die van de pagina ervoor. Beide vormen heeft ze kennelijk in zich. Ze kan het van het moment af laten hangen welke vorm ze kiest. Voor Jet een andere Anne dan voor Marianne? Ze zit in een rollenspel. In de ene rol voelt ze zich verbonden naar haar omgeving en in de andere rol staat ze meer stil bij zichzelf. Door haar geoefendheid, kan het schrijven in een dienende functie gebruikt worden. Het technische facet van het schrijven remt haar schrijfsnelheid stukken minder.
Dromend over filmsterren, speelt ze op papier haar rollen. Denkend aan de hoge bovenlussen, die we steeds zien, zijn haar fantasieën niet reëel. Wel dragen ze haar door de dagelijkse narigheid en beperkingen heen. Met haar droomwereld biedt ze tegenwicht aan de harde onderduikrealiteit.
Opvallend is, dat linksonder de n in de bovenste Anne een guirlande geworden is. Ontvankelijk voor ideeën en opnamebereidheid, terwijl de andere signering eronder een hoek-n heeft. Gelukkig kan ze zeggen: tot hier en niet verder. Ze heeft haar handen vol aan zichzelf en de situatie en dan houdt het opnamevermogen een keertje op.
In het blokschrift linksonder staan de i-punten dichter boven de i en de ij; gisteren, is. In regel 5 staat de i-punt weer hoog boven ik. Ook in dit onverbonden schrift zien we wisselende lettergrootte, wisselende woordafstand en wisselende hellingshoek. In regel 6 sluit het woord Franse met een hoofdletter E af.

Blokschrift en hoofdlettergebruik binnen een woord gelden heden ten dage nog als puberteitskenmerk. Mede door de hormonale veranderingen wordt de aandacht in die levensfase meer naar het eigen lijf en de beleving ervan getrokken.
Haar blokschrift wordt meer een middenzone schrift dan voorheen, want de lange lussen ontbreken. Ze zoekt naar wie ze is en vindt in haar dagboek de plaats om te experimenteren met soorten schrift. Ook wil ze alle ruimte benutten, die het witte vel haar bieden kan. Ze wil veel vertellen.
Het alvast naar rechts gaan bij de n en de m is gebleven, Kleiman en andere in regel 7 van onderen. De r in betrekkelijk in r.3 van onderaf, loopt ook vroeg naar rechts. In de rechterbaan valt de hoekige hoofdletter M op in Margot en Maar. Daar is even geen zorg aan de vorm besteed. De op een na onderste regel is een goed voorbeeld van golvende regelvoering.
Alle tegenstellingen in grootte en afstanden blijven aanwezig. De hellingshoek wordt steil en hier en daar links hellend. Het gericht zijn op de anderen wordt wat geremd en er komt meer terughoudendheid. De buitenwereld is interessant, maar blijkt niet altijd te vertrouwen te zijn. De spontaniteit in de schrijfbeweging vermindert.
Afsluitend is het leuk om te ontdekken, dat de kenmerken in het handschrift van de 7-jarige Anne er ook bij de dertienjarige nog zijn. Hoge i-punten, lange lussen en vele wisselingen.
De eerste indruk van een intelligent, beleefd, gevoelig en soms opstandig meisje is gestaafd.

Namens de Werkgroep Kinderhandschrift
Aartje Schoemaker
11-10-2008

Dusss...

Er zullen altijd ontkenners van de holocaust zijn en dus ook altijd betwisters van de echtheid van het Dagboek van Anne Frank. Ik heb daar wel eens over gesproken met het CIDI, zij staan op het standpunt dat het geen doen is alle ontkenners van het Internet te halen en dat pogingen daartoe alleen maar olie op het vuur zijn.

Geen aandacht aan schenken is dus hun devies, en dat vind ik ook. Op YouTube staan uiterst professioneel in elkaar gezette video's van 'bewijzen' dat er nooit gaskamers hebben bestaan en dat er nooit zes miljoen Joden vermoord kunnen zijn. Schokkend, maar degenen die daarnaar kijken en erin geloven kun je toch niet 'redden'.

---