Het verraad van Anne Frank

Irma Sonnenberg Menkel

Lientje (Rebekka) Brilleslijper heeft jarenlang beweerd dat Anne in haar armen was gestorven, Jannie, de zus van Lientje, sprak dit tegen. Ook Irma Menkel had een dergelijk verhaal.

Irma woonde met haar man Ludwig in de Duitse plaats Boppard (in de Duitse deelstaat Rijnland-Palts), toen er in 1935 anti-Joodse maatregelen van kracht werden verhuisde het echtpaar naar Koblenz, haar man Ludwig en hun twee dochters (zij hadden dezelfde naam als de zusjes Frank!) kwamen te wonen in de Rheinallee 44.
Hitler was sinds 1933 in Duitsland aan de macht, Joden kregen het steeds zwaarder, zo ook het gezin Sonnenberg Menkel, het gezin zag geen andere weg dan te vluchten, net als veel Joden kozen zij voor het tolerantere Nederland. Direct nadat de Duitsers Nederland bezetten stuurde de familie Sonnenberg Margot naar familie in Ecuador, de andere dochter, Anne (Anneliese) dook onder bij een zuster van Irma in Den Haag.
Irma, haar broer en man werden in 1941 opgepakt en naar Westerbork gestuurd, in de zomer van 1942 kwamen ze in Bergen-Belsen terecht waar haar man (15 juli 1944) en broer stierven. Irma overleefde het kamp.

Zij werd aangesteld als barak-oudste, dat wilde zij niet, maar het weigeren van een aanstelling betekende zware arbeid en weinig eten. Later bleek dat haar oom gestudeerd had met de kamp-commandant van Bergen-Belsen die ook nog eens in hetzelfde dorp gewoond had als Irma. Hij had haar bij zich geroepen en geïnformeerd naar haar oom, zijn oud studievriend.
Irma vroeg hem haar te helpen, het enige wat hij kon doen was haar een beter baantje geven, hoofd van de verpleegafdeling. Na de oorlog pleegde de kamp-commandant zelfmoord, zo vertelde Irma. Echter, het moet hier om Adolf Haas zijn gegaan, want de latere kamp-commandant, Josef Kramer, werd na de oorlog veroordeeld tot de galg.
Adolf Haas wist vlak voor de oorlog te ontkomen, althans, zo nam men aan. In 1950 werd zijn dood door een rechtbank officieel vastgesteld met als vermoedelijke overlijdensdatum 1 mei 1945.

Tijdens haar verblijf in Bergen-Belsen leerde Irma Anne Frank kennen, zij schreef hierover:
"Een van de kinderen in de barakken waar ik kwam was Anne Frank, het was aan het einde van de oorlog. Een op de vijf kinderen in Bergen-Belsen had tyfus, de meesten van hen stierven. Veel andere kinderen stierven van de honger. Anne sprak graag over Otto Frank en dat hij zo'n fijne vader voor haar was.

Het was mijn taak om 's morgens te melden hoeveel kinderen er die nacht overleden waren, de lijken werden dan in een brandende kuil gegooid. Anne Frank zei tegen mij dat ze ziek was, op een dag zag ik haar wegzakken, ze raakte in coma, ik nam Anne in mijn armen en ze overleed".

Irma ging na de bevrijding van Bergen-Belsen op 15 april 1945 terug naar Nederland, waar zij herenigd werd met haar zuster en dochter. Irma overleed in 1998, zij is 101 jaar geworden.

Kanttekeningen

Ik heb geen enkele feitelijke reden om te twijfelen aan de juistheid van het verhaal van Irma Menkel, wel heb ik bedenkingen. Over Irma is ontzettend weinig te vinden, zij gaf slechts één sumier interview op 100-jarige leeftijd, een boek heeft zij nooit geschreven. Omdat er geen onderzoek kon worden gedaan naar de juistheid van haar verslag moet je afgaan op de geloofwaardigheid.
Zij heeft nooit gesproken over de zusjes Brilleslijper, die eveneens bij de verpleging in Bergen-Belsen werkten, zij moeten elkaar gekend hebben. Omdat Lientje en Jannie altijd hebben beweerd Anne en Margot te hebben verzorgd, kan het niet anders dan dat de vrouwen elkaar hebben gekend.
Irma heeft ook niets verteld over haar tweede dochter, Margot, die naar Ecuador was verhuisd. De kamp-commandant kende haar, zij moet hem ook gekend hebben omdat zij in hetzelfde kleine dorp woonden en hij bevriend was met haar oom. Haar opmerking dat hij zelfmoord heeft gepleegd kan nergens bevestigd worden gevonden, wel dat hij verdween en na vijf jaar officieel dood werd verklaard.

---