Het verraad van Anne Frank

Anne Frank

In 1944 werd Anne Frank met haar zus en ouders en nog vier onderduikers uit hun 'safe house' aan de Prinsengracht 263 gehaald door een aantal Duitsers en hun Nederlandse handlangers.
Op mijn pagina 'VERDACHTEN' som ik een groot aantal personen op die 'mogelijk' aangemerkt kunnen worden als verrader. Het was Otto Frank zelf die na de oorlog zei dat Joden (of een Joodse) hen verraden hadden en dat een vrouw het desastreuse telefoontje had gepleegd. In 1980 overleed Otto, in de tussenliggende tijd (35 jaar) heeft de Anne Frank Stichting in Amsterdam hem geen één keer gevraagd naar de omstandigheden en feiten.

Toch moet men, vind ik, de mogelijkheid openhouden dat er sprake is geweest van een toevallige samenloop van omstandigheden, mits daar ook gegronde redenen voor zijn. Dus, als je een aanwijzing hebt dat er een huis-aan-huis zoekactie naar Joodse onderduikers gaande was moet je die richting onderzoeken.
De Anne Frank Stichting (verder: AFS) doet al sinds de oprichting onderzoek naar het mogelijke verraad van de familie Frank en de vier anderen. Het is in al die jaren niet tot een theorie kunnen komen. Weliswaar waren er anderen die zich wel uitspraken richting een mogelijke verdachte, maar de AFS zelf nam altijd afstand van dergelijke theorieën. Het NIOD kwam in 2003 met een dik rapport over de vermeende betrokkenheid van een aantal personen, dit naar aanleiding van twee boeken die uit waren gekomen.
Het NIOD verwees de theorieën naar de vuilnisbak, en misschien ook wel terecht, want tot een hard bewijs kwam het nooit. Dat komt mede door het slechte onderzoek dat er direct na de oorlog, maar ook in latere jaren, werd gedaan.

In het kort de verdachten

Martin Sleegers
Hij waakte 's avonds over de straat waarbij hij een keer het pand aan de Prinsengracht betrad. De onderduikers horen op een avond de boekenkast bewegen die voor de ingang naar het achterhuis staat.
Bij de inval waarbij de familie Frank wordt weggevoerd blijkt een van de aanwezige NSB'ers (Gezinus Gringhuis) een vriend van Sleegers te zijn.

Tonny Ahlers
Van Ahlers staat vast dat hij informatie verstrekte aan de Gestapo. Ahlers heeft altijd goed kunnen leven, boven zijn stand. Pas in het jaar dat Frank overleed (1980) namen de forse uitgaven van Ahlers af. Beweerd wordt dat Ahlers Frank afperste.

Willem van Maaren
Van Maaren werkte in het magazijn aan de Prinsengracht en werd door niemand vertrouwt, onder andere omdat hij stal van het bedrijf. Na de oorlog, als Van Maaren wordt verhoord, geeft hij toe dat hij een sterk vermoeden had dat er Joden in het pand verstopt zaten.
Ver na de oorlog schrijft Johannes Kleiman een brief aan de politie, hij meent zeker te weten dat Van Maaren de onderduikers verraden heeft. Net als in 1949 ging Van Maaren in 1963 vrijuit omdat er geen enkel bewijs tegen hem was.

Lena van Bladeren-Hartog
Lena was schoonmaakster en ontkent na de oorlog gewerkt te hebben aan de Prinsengracht, maar moet later toegeven dat zij hierover heeft gelogen.
Lena's man Lammert Hartog werkte ook aan de Prinsengracht, als assistent van Willem van Maaren. Lammert zou na de oorlog verklaren nog een paar dagen te hebben gewerkt, maar vast is komen te staan dat hij zich na het oppakken van de familie Frank nooit meer heeft laten zien, sterker nog, hij had zijn jas al aan toen de Duitsers binnenvielen alsof hij wist wat er te gebeuren stond.

Ans van Dijk
Sietze van der Zee (oud-hoofdredacteur van Het Parool en zelf zoon van een NSB'er) meent dat alleen Ans het gedaan kan hebben. Daar zijn grofweg een aantal aanwijzingen voor, maar ook niet meer dan dat, onderbouwende bewijzen in zijn boek ontbreken.
Ans woonde in de buurt en had al eens verraad gepleegd op de Prinsengracht.
Otto Frank zou er na haar dood achter zijn gekomen dat zij de verraadster was, maar vanwege de Joodse afkomst van Ans niets hebben willen zeggen.

...tot zover enkele verdachten...

Otto Frank was na de oorlog fel op het vinden van de verrader, maar ineens niet meer, volgens Van de Zee viel dat moment samen met de verdenkingen die op Ans van Dijk vielen. Frank leek te berusten. Ahlers was een intrigant en heulde met de nazi's, Van Maarsen wist van de onderduikers, maar niet hoeveel, Lena en haar man Lammert logen over enkele onbeulligheden.
Is dit dan genoeg om hen te bestempelen als verrader? Nee, dat vond het NIOD al in 2003 en ook het latere boek van Van der Zee toont geen enkel bewijs.
Waarom wilde Frank dan toch ineens niet verder zoeken?

Zoals gezed, het is hem nooit gevraagd, op de een of andere manier was 'het' moment er nooit, aldus de AFS in een gesprek met mij. En heeft het onderzoek dat tientallen mensen al jaren doen dan helemaal niets opgeleverd? Nee, niets. Sterker nog, er zijn mensen die absoluut niet met de AFS willen praten, maar wel meer weten. Dit is een kwestie op zich waar ik mij mee bezighoudt, daar kom ik zeker nog op terug de komende jaren, want met mij wil men wel praten!
Deze pagina gaat over de theorie dat Anne Frank niet is verraden. Verschillende theorieën zullen op den duur hier aan bod komen.

Leverancier of een personeelslid

De onderduikers moesten zich rustig houden omdat ze mogelijk gehoord kunnen worden door mensen die beneden in het kantoor werken of het bedrijf bezoeken. De gehele dag stilzitten was geen optie en men moest toch ook naar de WC.
Er kwamen leveranciers over de vloer, sommigen brachten spullen waaruit zij af konden leiden dat er meer mensen in het pand waren dan je op het eerste oog zou vermoeden. Zo wordt in de heruitgave van het boek 'Anne Frank, de biografie' van Melissa Müller zelfs groenteboer Henk van Hoeve opgevoerd als mogelijke verrader. Totale onzin naar mijn mening.
Is het mogelijk dat iemand per ongeluk zijn mond voorbij heeft gepraat, zonder echt verraad te hebben willen plegen?

Toeval

Medio december 2016 kwam Historicus Gertjan Broek van de AFS met een nieuw scenario op de proppen, misschien werden de onderduikers bij toeval ontdekt. Allereerst stelt Broek dat Gezinus Gringhuis (een van mijn verdachten) zich totaal niet met Jodenjacht bezighield. Maar dat feit op zich bewijst niets, zijn naam stond in het boekje van nachtwaker Sleegers en Gringhuis was een van de agenten dien aanwezig was toen Anne werd ontdekt en afgevoerd. Hoezo dus geen Jodenjager?
Ook dat de helpers zich snel uit de voeten konden maken voedt de theorie van Broek, maar of er nu wel of niet sprake is geweest van verraad of toeval, dat maakt voor de positie van de helpers toch niets uit? Zij waren betrokken bij de onderduik en juist bij verraad zou je zeggen, ja, het is logisch dat zij eerder weg konden.
De inval vond plaats, het duurde toen nog vrij lang alvorens er een auto voor kwam rijden waar alle onderduikers in konden, dit duidt er op dat de Duitsers wel wisten dat er onderduikers waren, maar niet hoeveel. Het bewijst niet dat er sprake was van verraad, maar ook niet van toeval. De verrader kan iemand van het personeel zijn geweest zoals Van Maaren, die wist dat er onderduikers waren, maar niet hoeveel.

Waar komt Broek dan wel mee?

Nou, laten we het hem zelf vertellen: "Misschien kwamen de agenten wel helemaal niet zoeken naar onderduikers, maar werden deze bij toeval ontdekt. Ik zeg niet dat Anne niet is verraden, maar tot op heden is er ook geen bewijs dat ze wél verraden is."
Dus, zijn voornaamste reden van een nieuwe these is dat er geen bewijs van verraad is dus zal het wel toeval zijn geweest. Wat de agenten dan in vredesnaam in het bedrijf kwamen doen en dat er gelijk gevraagd werd naar de boekenkast die een deur was wuift Boer in feite weg met deze zin.
Is de AFS in 40 jaar dan werkelijk niet verder gekomend dan dit? Inderdaad.

Ik vind het ronduit teleurstellend dat de AFS zelf nalatig is geweest door Otto nimmer te vragen naar het verraad, ook heeft de AFS op de een of andere manier enkele belangrijke getuigen niet gehoord. Zo zijn er nazaten van direct betrokkenen die niet praten of niet met de AFS willen praten en is er een getuige uit de buurt die iets gezien heeft van de inval en omtrent de manier waarop dat ging wellicht meer kan vertellen.
Tot in hoeverre ik wel met deze mensen in gesprek heb kunnen komen laat ik in het midden. Feit is wel dat ik word tegengewerkt. Waarom? Geen idee. Er wordt wel eens beweerd dat de AFS liever niet wil dat de verrader bekend wordt omdat een mythe langer voortduurt dan de waarheid. Ik durf dat niet te onderschrijven, maar de stelling van Boer van de AFS vind ik ronduit verwerpelijk omdat hij met geen enkele aanwijzing, laat staan feit komt en dus totaal geen onderbouwing heeft voor zijn stelling dat Anne Frank bij toeval kan zijn ontdekt door agenten.
Alleen al het simpele feit dat er een hoge officier van de Duitsers direct al aanwezig is bewijst dat er geen simpele controle was, Silberbauer was er niet om economische delicten of anderzijds op te sporen. Jammer, dat de AFS dermate grote onzin naar buiten brengt zonder enige onderbouwing.

Wat wil de AFS eigenlijk?

Altijd heb ik uitgesproken dat de AFS oprecht is en eerlijke bedoelingen heeft, miljoenen mensen komen naar het museum, dat is niet voor niets. Ik ben echter tevens van weming dat de AFS meer had kunnen en moeten doen.
De AFS zegt begin 2014:
"In de komende jaren wil de stichting meer van deze nieuwe inzichten via de website delen. Ook moet het completere verhaal terugkomen in tentoonstellingen in het Anne Frank Huis en de educatieve programma’s. Het accent heeft te lang op het museum en de educatie gelegen. Geleidelijk aan is het besef gegroeid dat de feitelijke geschiedenis zelf van groot belang is om het verhaal ook in deze tijd goed over te kunnen brengen.
We hebben niet de illusie dat we het mysterie nu plots gaan oplossen, maar het verraad van de onderduikers blijft onverminderd hoog op de agenda staan."

Nu, eind 2016, heb ik daar weinig van gezien, op de website van de AFS wordt sumier uiteen gezet wat men weet, het is het resultaat van 35 jaar onderzoek, erg schamel. Anne Frank kenner bij uitstek David Barnouw (tot 2014 verbonden aan het NIOD) zegt dat de stelling mager is en niet onderbouwd en dat hij het op 'verraad' houdt.

---