Het verraad van Anne Frank

Käthe Neumark

Wat de link tussen deze dame en Anne Frank is wordt straks duidelijk, een beetje vaag moet ik helaas wel blijven, want ik weet niet zeker of er al een eerdere link is tussen de familie Frank en mevrouw Neumark. In ieder geval heeft Anne haar gekend, maar ik sluit niet uit dat Otto Käthe al kende.

De Joodse Dr. Med. Käthe Neumark wordt op 5 januari 1871 geboren in het noorden van Duitsland in het plaatsje Emden, een zeehavenstadje in de deelstaat Niedersachsen, Oost-Friesland. Joseph Neumark (kkopman) en Bertha Schönberg zijn haar ouders. In Emden gaat ze naar het gymnasium maar verlaat al na één jaar de school om haar zieke ouders te verzorgen.
Als haar beide ouders zijn overleden besluit zij in augustus 1897 naar Frankfurt am Main te verhuizen, zij gaat werken in een Joods ziekenhuis.

Als Käthe al 31 is (1902) besluit ze met het zware werk te stoppen om medicijnen te gaan studeren, zij wil kinderarts worden. Zij studeert in 1908 af en promoveert meerdere malen. Zij maakt naam in de medische wereld met enkele publicaties en gaat in Düsseldorf aan de slag als kinderarts. Zij mist echter Frankfurt en besluit een jaar later, het is dan 1912, in Frankfurt te gaan wonen en werken als kinderarts.
In 1919 wordt Këthe ook schoolarts in Frankfurt. Dit zal zij doen totdat zij in 1933 een beroepsverbod opgelegd krijgt.

Beroepsverbod 7 april 1933

De nazi's bepalen dat Joden hun beroep als arts niet langer mogen uitoefenen, Këthe voelt zich daar erg bezwaard onder en besluit naar Nederland te emigreren. Zij is dan al 62 jaar. Këthe had haar vertrek goed voorbereid, want een maand ervoor, in augustus 1933, plaatst zij een advertentie in het 'Frankfurter Israelitischen Gemeindeblatt', een blaadje voor de Joodse gemeente van Frankfurt.

In september van dat jaar opent zij in de Oosterparkstraat 54 te Zandvoort een pension dat zij 'Kindertehuis Käthe Neumark' noemt. Zij woont dan zelf in dezelfde straat op nummer 50b. Later verhuisd zij naar de Brederodestraat 96 vanwaar je eenvoudig via een doorgang naar de Oosterparkstraat kunt lopen. In de Brederodestraat heeft zij blijkbaar een tweede pension voor kinderen gehad, op nummer 35.
Zie de advertentie rechts. Dit pand huurde zij tot aan haar dood in 1939. Kathe is 68 jaar geworden, zij stierf op 30 mei 1939, één jaar voordat de Duitsers Nederland bezetten.
In dit laatste jaar woonde zij hoogstwaarschijnlijk weer in de Oosterparkstraat 50b, waar zij zich ooit voor het eerst liet inschrijven,

De link met Anne

In september 1933 komt Kathe naar Nederland, zij opent direct een pension voor kinderen. In dezelfde maand begint Otto Frank een bedrijf in Amsterdam, hij is dan al een half jaar in Nederland op zoek naar woonruimte en een kantoor. Op 16 februari 1934 komt Anne als laatste naar Amsterdam, zij logeerde tot dan bij haar oma in Aken.
Anne is dan vier jaar, haar zusje Margot wordt op de dag dat Anne naar Nederland reist acht jaar. Margot zat in de tijd dat Käthe schoolarts was op de Ludwig-Richter-Schule in Frankfurt. Of de familie Frank de schoolarts ooit ontmoet hebben weet ik niet. De kans is groot, omdat Käthe Joods was en de familie Frank ook.

Wat wel vast staat is dat Edith Frank meermaals een weekend doorbracht in Zandvoort bij Käthe Neumark. Daarbij waren de beide zusjes aanwezig, ook een vriendin van Edith uit Frankfurt, ene mevrouw Schneider, was daarbij een keer aanwezig. Anne heeft in 1934 twee weken gelogeerd in Zandvoort aan de Oosterparkstraat 54.
Dit waren overigens niet de enige uitstapjes naar Zandvoort, want uit het foto-archief van de familie Frank blijkt dat ze er vaker kwamen. Käthe overleed in 1939, maar er zijn foto's van Zandvoort die een uitje van de familie Frank tonen in augustus 1940, de Duitsers waren al drie maanden daarvoor Nederland binnen gevallen.

Alweer een Kitty?

De bijnaam van vrouwen die Käthe heten is vaak Kitty, op deze pagina schrijf ik over de mogelijke verklaring dat Anne de naam Kitty gebruikte om haar dagboek aan te spreken. Als Anne in Frankrfurt met kinderarts Käthe Neumark kennis heeft gemaakt zou zij het geweest kunnen zijn aan wie Anne haar schrijfsels in haar dagboek richtte.

Anne schrijft tweemaal over Zandvoort, voor het eerst op 28 september 1942, zij memoreert aan juni 1939 aan de hand van een foto die terug is gevonden in haar dagboek waarop haar oma staat. Ze schrijft dat zij en Margot net uit het water komen.
Op dezelfde dag beschrijft ze een tweede foto, ze schrijft:
Dit is in 1940, nog eens Margot en ik. Ik troost mij maar met de gedachte dat Margot op bovenstaande foto in 1939 ook nog niet erg ontwikkeld was. Zij was toen net als ik nu 13 jaar en zelfs al ouder. Zij hoeft dus niet in dit geval zo op mij neer te kijken.
De foto is gemaakt in augustus 1940, voor ik weet de laatste maal dat Anne en Margot op bezoek waren in Zandvoort. Käthe Neumark was toen overigens al overleden.

Er zijn foto's van de uitstapjes, maar daar zitten rechten op. Wel heb ik enkele foto's van de Oosterparkstraat en Brederodestraat in Zandvoort.

Blauwe Tram

De familie Frank, Otto is overigens nimmer mee geweest, reisde rechtstreeks met de tram van Amsterdam naar Zandvoort. Deze werd de 'blauwe tram' genoemd. Haarlem en Zandvoort waren enorm populair in vroeger tijden, miljoenen mensen per jaar hebben destijds met de tram naar het westen gereisd.
De blauwe tram werd in 1957 opgeheven omdat de gemeente Amsterdam de tram niet meer in het centrum van de stad wilde laten aankomen. Dit was niet uit milieu-overwegingen, maar omdat de tram door de populariteit ervan enorm lang was geworden. De tram maakte zijn eerste rit op 6 oktober 1904 en er waren rokers en niet-rokers wagons.

De tram was korte tijd het drukste tracé van Nederland en reed van Amsterdam (Spuistraat – Westermarkt – Marnixstraat – Bilderdijkstraat – Bos en Lommerweg – Sloterdijk) naar Zandvoort via Halfweg, Haarlem (Amsterdamsevaart – Tempeliersstraat – Leidsche Vaart) Aerdenhout en Bentveld.

---