Het verraad van Anne Frank

Meyer Levin

Als je iets over een persoon schrijft moet je ervoor waken dat je objectief blijft, ook al heb je een mening over iemand. Het gekke met Meyer Levin is, ik kan me, zelfs na me in hem te hebben verdiept, geen mening over hem vormen. Dat maakt het makkelijk, zou je zeggen, maar toch wordt het lastig omdat hij in conflict komt met Otto Frank.

Lastig, omdat het mij niet helder is geworden wat Otto beweegde. Maar laat ik het niet gelijk te moeilijk maken, aan het eind wordt het je vanzelf duidelijk waarom ik blijf worstelen met de relatie tussen deze twee mannen die ooit goede vrienden waren.

Meyer Levin werd op 7 oktober 1905 in Chicago geboren, zijn ouders waren Joods en wilden vanuit het anti-semitische Litouwen naar het vrije Amerika. Dat viel later tegen toen bleek dat Meyer op school gepest werd vanwege zijn Joodse afkomst. Het maakte enerzijds een man van hem met eelt op de ziel maar anderzijds wilde hij dit ook veranderen, hij wilde een boodschap uitdragen, een boodschap de hij meende te lezen in het dagboek van Anne Frank.
Ik moet hem daar grotendeels gelijk in geven, Anne schrijft immers zelf in haar dagboek dat ze verwacht dat er eens een dag zal komen dat zij als mens wordt gezien en niet in de eeste plaats als Jood.

Meyer ging studeren en werd journalist. Hij deed onderzoek naar Joodse kwesties die hij verwerkte in romans. Dat zijn boeken weing aftrek hadden leek hem niet te deren, hij bleef volharden in het schrijven over wat de Joden bewoog. Gaandeweg de jaren schreef hij meer en meer over het beloofde land, een land waar alle Joden in vrede met hun buurlanden zouden kunnen leven.
Daarmee leek hij enigszins terug te komen van zijn overtuiging dat de wereld vredelieveder zou kunnen worden. Ook in zijn journalistieke werk werden zijn gedachten zichtbaar, hij bezocht enkele concentratiekampen en interviewde overlevenden.

Levin is bovenal dan ook een maatschappijcriticaster die boeken en columns schreef en documentaires maakte, daarin was hij zeer geraffineerd, hij wist feiten en fictie goed door elkaar heen te husselen tot leesbare stukken.

Betrokkenheid bij het dagboek

Een van de vragen die sommigen bezighield was of het dagboek echt door Anne Frank was geschreven, voor mij speelt die kwestie niet en terecht trokken zowel Otto als later de AFS ten strijde tegen ontkenners. Een Nederlandse rechter maakte een einde aan alle twijfel en verbood dat men zich voortaan in ontkennende zin zou uitlaten over het dagboek.

Zeker, vrijheid van meningsuiting is een groot goed, maar daar waar de vrijheid van de een de gevoelens van anderen teveel tart mag er een grens getrokken worden. Een naam die vaak viel tijdens processen was die van Meyer Levin, hij zou een van de werkelijke schrijvers zijn, samen met Otto Frank. Misschien wel in te weinig bewoordingen ontkende Levin dat, waardoor de mythe bleef voorbestaan, ondanks uitspraken van een aantal Duitse rechters na onderzoeken door gerenommeerde onderzoekers.

Zeker, er is een versie die door Meyer Levin is geschreven, althans, een bewerking. Want Levin was dramaturg, toneelstukschrijver. Hij bewerkte met toestemming van Otto Frank het dagboek zodat het als toneelstuk kon worden opgevoerd. Het kwam echter tot een botsing tussen de twee waarna Otto aan het echtpaar Frances Goodrich en Albert Hackett op 5 oktober 1955 de opdracht gaf het stuk te bewerken en op te voeren op Broadway, wat met groot succes gebeurde.
Dit schoot Levin om drie redenen in het verkeerde keelgat:
   Hij was de vertegenwoordiger van Otto en meende dus de rechten voor de Verenigde Staten te hebben.
   Otto wist dat Levin bezig was met een bewerking, al dat werk bleek in één klap voor niets.
   Tenslotte constateerde Levin dat het stuk dat nu werd opgevoerd nagenoeg identiek was aan zijn bewerking.

Hoe ontstond de relatie Levin/ Frank?
Het begon in 1950, de vrouw van Levin las de Franse vertaling van het dagboek, zij was zeer onder de indruk en wees haar man erop. Het zou ook in de VS uitgegeven moeten worden, dat gebeurde. Meyer Levin werd Ottos' vertegenwoordiger in de Verenigde Staten en kreeg toestemming van Otto om het boek te bewerken voor toneel. Hij betrok Cheryl Crawford hierbij, zij was een van de producenten op Broadway.
Zij schakelde echter al vrij snel een ander schrijversduo in (Goodrich en Hacket) die met groot succes vanaf oktober 1955 het stuk opvoerden in New York. Levin vond dat het stuk te populair geschreven was en geweld aandeed aan het Joodse gedachtengoed en ook het dagboek geen eer aandeed. Aan de andere kant vond hij delen wel goed, maar die waren dan juist weer ontleend aan zijn script. Het gevolg was een jarenlange juridische strijd waarbij ook Otto Frank betrokken raakte omdat hij toestemming had gegeven het stuk door anderen uit te laten voeren.

Uiteindelijk kon Meyer Levin in 1960 niet anders dan schikken, hij kreeg een afkoopsom van 15.000 Dollar en draagde de rechten van zijn stuk over, hiermee werd in feite toegegeven dat zijn script model had gestaan voor de latere versie van Goodrich en Hackett die dat uiteraard anders interpreteerden. Otto had er uiteindelijk voor gekozen om de ruis weg te nemen.
Toch bleef Levin jarenlang proberen zijn versie op het toneel te krijgen, wat hem uiteindelijk ook lukte, zelfs in Israël waarheen hij verhuisd was. Hiertegen trok Otto Frank met succes ten strijde, ook al was het stuk een groot succes, of wellicht wel juist daarom. Uit meerdere interviews en boeken van de hand van Meyer Levin bleek dat hij altijd is blijven worstelen met de kwestie.

Over de rug van een meisje van 13

Je kunt je afvragen of Otto niet kon bevroeden dat er een flinke storm zou opsteken door de opdracht voor een toneelstuk aan iemand anders dan zijn trouwe vriend te geven. Een (juridische) strijd zou immers ook afbreuk kunnen doen aan het beeld dat mensen van Anne Frank hadden.
Maar Anne leefde niet meer, bovendien was zij nog maar 13 toen zij aan het boek begon en 15 toen zij stierf. Van de publicatie van haar schrijfsels zou zij nooit weten.
Meyer Levin wilde niets anders dan Anne neerzetten zoals ze was, een Joods meisje dat door de nazi's de dood in was gedreven, ook al haalden zij bij haar niet daadwerkelijk een trekker over. De nieuwe bewerkers maakten van Anne een meisje dat net zo goed katholiek of niet-gelovig had kunnen zijn, hier zouden met name Amerikanen zich beter in herkennen.

Meyer Levin wilde in de geest van Anne blijven, Otto sloot zich aan bij de producent die andere bewerkers had aangezocht, het Joods zijn moest niet teveel afleiden van de boodschap, meer verdraagzaamheid. Na het toneelstuk in Amerika begon het grote wereldwijde succes van het dagboek. De zeer lovende recensies leverden nog meer vertalingen op in veel landen.

Op de vraag of dit de naam van Anne Frank bezoedelde dan wel goed heeft gedaan is het antwoord simpel, geen een netelige kwestie deed ooit afbreuk aan haar verhaal en de boodschap, iedere uitgifte bracht meer besef bij mensen dat collectieve verdraagzaamheid de sleutel is tot persoonlijke rust en geluk.
Het imago van Anne is met de jaren alleen maar groter geworden. Als er weer eens een proces was vestigde dat de aandacht op Anne en haar dagboek.

In feite hebben de ontkenners van de echtheid van het dagboek het tegenovergestelde bereikt van wat zij wilden. Meyer Levin was geen tegenstander van Anne, wel van Otto en toch bereikte Meyer er niets mee, behalve dat nog meer mensen Anne leerde kennen. Naar verluidt was Meyer een zeer verbitterd man. Hij beschuldigde het echtpaar Goodrich-Hackett van ontjoding van het dagboek, of hij daar nou wel of geen gelijk in had doet niet eens terzake, het feit dat het toneelstuk het dagboek in een enorm spotlight zette bereikte meer dan dicht bij het authentieke karakter blijven van het dagboek.

Vrij vertaald zei Meyer Levin:
We moeten geloven in de mensheid, in ons vermogen om oplossingen te vinden, hoe beperkt wij ook zijn. Ik geloof dat de overlevingsdrang en zelfreiniging in ons groter is dan de kracht tot zelfvernietiging. Wat ik tot nu toe van de mensheid heb gezien is het bewijs dat ik gelijk heb.

Meyer Levin overleed op 75-jarige leeftijd in Israël op 9 juli 1981.
...later meer...

---