Het verraad van Anne Frank

Isidora 'Isa' Cauvern-Monas

Met betrekking tot de familie Frank zijn er namen die recentelijk opdoken en ook daadwerkelijk een rol zijn gaan spelen in de geschiedenis rondom de Franks en de andere onderduikers.

In het geval van baby Kohnke (link) ligt het helder, er zijn voldoende feiten om het verhaal te reconstrueren, de foto waarop Anne Frank te zien zou zijn met baby Kohnke toont niet Anne. Voor de rest is het een aardig verhaal, maar rondom het verraad van Anne Frank speelt de familie Kohnke geen rol. Waarom de verzorgers de baby, nadat de ouders in Auschwitz om het leven waren gekomen, naar een Amsterdams weeshuis brachten ligt gelegen in het feit dat het kind niet kon wennen en voor de familie Kohnke steeds onhandelbaarder werd.

Ik kwam echter ook de naam tegen van een vrouw die gedurende een aantal jaren aanwezig is geweest in het leven van de Franks, ik zit met vragen rondom haar persoon. Het gaat om Isa Monas. Uiteraard zou ik graag meerdere feiten willen kennen over haar dus als u mij kunt helpen, heel graag.

De secretaresse van Otto Frank

Het is 1935, de dan 20-jarige Isa Monas woont samen met de zes jaar oudere Ab Cauvern, een vriend van Otto Frank. Frank zoekt een secretaresse en neemt daarvoor Isa aan, zij zal dat vijf jaar doen. Een foto uit 1940 voor het kantoor van Otto Fank is het enige dat in Nederland herinnert aan Isa, verder is er weinig van haar bekend, haar leven eindigde door zelfmoord te plegen.

Anne kende de familie Cauvern goed, dat kun je afleiden uit een geboortekaartje van Ruth, de dochter van Ab en Isa, die Anne bewaarde in haar dagboek. Ruth werd geboren op 27 september 1941, ruim een jaar nadat Isa ontslag had genomen bij Otto Frank.

Ab Cauvern heette Abraham maar noemde zich tijdens de oorlogsjaren Albert, reden is dat hij zo minder opviel bij de Duitse bezetter. Ab werkte voor de omroep, na de oorlog voor de VARA als dramaturg, chef hoorspelen. Zijn aanwezigheid in het leven van Otto Frank is zeer belangrijk ten aanzien van het dagboek van Anne Frank, ook daar kom ik nog op terug.
Ab woonde en werkte tijdens de eerste oorlogsjaren in Amsterdam, hij werd al snel geconfronteerd met de anti-Joodse maatregelen van de nazi's waardoor hij zich gedwongen voelde uit de hoofdstad te vertrekken. Via een vriend kwam hij in Hilversum terecht waar hij de loonadministratie deed van een radio-omroep, met een grote mate van zekerheid denk ik dat ook dat de VARA was.
Ab had twee broers, Leonard stierf reeds in 1936 door een ongeval maar toen zijn ouders (Emanuel en Roosje) werden opgepakt en op 28 mei in Sobibor om het leven werden gebracht door de Duitsers dook Abraham onder in Laren, zo overleefde hij de oorlog. In de lente van 1944 stierf zijn tweede broer Joseph in een kamp, niet zeker is welk. Ab en Isa zijn in april 1943 gescheiden, Ab dook onder in het Gooi, Isa ging naar Amsterdam met hun dochter.

Dochter voor het gezin Cauvern-Monas

Zoals gezegd, in september 1941 werd Ruth geboren en we weten dat in juli 1942 de familie Frank onderdook. Rond wat er zich heeft afgespeeld tussen de familie Cauvern/ Monas van september 1941 en juli 1942 is niet veel bekend. De familie Kohnke woonde in deze periode in bij de familie Frank, zij doken niet onder met de familie Frank dus dat de familie Cauvern dat ook niet deed is niet verwonderlijk.
Na de oorlog komt Otto Frank terug naar Amsterdam, hij is dan al verliefd op zijn tweede vrouw. Otto krijgt te horen dat zijn dochters niet meer terugkomen, dat is het moment waarop Miep Gies hem de papieren geeft die later zullen worden samengevoegd tot 'Het Dagboek Van Anne Frank'.

Otto heeft veel moeite zich door de teksten heen te worstelen, er staan seksueel getinte opmerkingen in, maar ook minder vleiende dingen aan het adres van Edith, zijn eerste vrouw, de moeder van Anne. Deze blaadjes houdt hij achter en zullen pas veel later verwerkt worden in het dagboek. Otto weet zich dus geen raad met het dagboek en geeft het aan zijn oude vriend Abraham Cauvern die enkele veranderingen aanbrengt. Otto heeft nog contact met Ab want Otto woont bij Miep en Jan Gies in, maar die huren op hun beurt het huis weer van Ab.

Samen met zijn vroegere secretaresse (de ex-vrouw van Ab, Isa) brengt Otto vele dagen door, zij is dan opnieuw zijn assistente. Maar let wel, zij is dan dus al twee jaar gescheiden van haar man, de goede vriend van Otto, maar volgens mijn bronnen wonen Ab en Isa met hun dochter Ruth dan wel weer bij elkaar. Voornaamste taak van Isa is om een leesbare versie te maken van het dagboek van Anne. Isa zit achter de type-machine en Otto leest uit het dagboek en verwerkt daarbij de aantekeningen van Ab. Zo ontstaat een derde versie (de eerste is die van Anne, de tweede in feite die van Ab) van het dagboek.

Velen beweren dat Otto in gedachten nog lang getrouwd zou blijven met zijn vrouw Edith, ik denk dat dat anders ligt. Elfriede Geiringer komt in 1940 met haar gezin aan het Merwedeplein wonen, ze hebben een dochter (Eva) van dezelfde leeftijd als Anne, zeer waarschijnlijk hebben zij ook samen gespeeld, maar volgens Otto kwamen de families niet bij elkaar over de vloer.
Dit klopt niet.

Het is dochter Eva van Elfriede die na de bevrijding Otto in Auschwitz herkent en voorstelt aan haar moeder als zijnde de vader van een vroeger vriendinnetje van het Merwedeplein. Otto moet dat meisje dus wel degelijk vaker hebben gezien anders zou hij nooit herkend zijn. Kan het zijn dat de ouders bij elkaar op de thee kwamen?
In 1945 vind er een nieuwe ontmoeting plaats in het huis van Elfriede tussen haar en Otto. Zeven jaar later trouwen zij. In die periode woont Otto bij Miep Gies en deelt dus na jaren plotseling mee dat hij gaat trouwen met een andere overlevende van de holocaust, Elfriede Geiringer. Dat zij een vroegere buurvrouw is, maar dat zij elkaar nooit zouden hebben ontmoet is moeilijk staande te houden.

Ik heb beide huizen op het Merwedeplein bezocht, ze liggen recht tegenover elkaar, het speelveld waar onder andere Anne en Eva speelden ligt er tussenin. Op onderstaande foto zie je het speelveld vanuit het trapportaal van de familie Frank op nummer 37. Op de eerste verdieping van nummer 46 recht hier tegenover woonde de familie Geiringer.


Abraham 'Ab' Cauvern
Op 4 april 1909 werd Abraham te Amsterdam geboren
Ab is op 15 juni 1986 te Hilversum overleden, hij is 77 jaar geworden
Zijn vader heette Emanuel Cauvern, zijn moeder Roosje Velleman
Ab hertrouwde op 19 juli 1962 met Gerry Hendrika van Bockel (28 juni 1934 in Geldermalsen geboren) te Nijmegen waarmee hij een zoon en twee dochters kreeg:
Petrus Cauvern, geboren 1 september 1958, Nijmegen
Marion Cauvern, geboren 8 mei 1963, Hilversum
Cauvern, geboren 20 november 1967, Hilversum

Isidora 'Isa' Monas
Op 19 jan 1914 werd Isa geboren te Amsterdam, op 27 juni 1946 overleed zij te Amsterdam
Op 17 september 1939 trouwden Abraham en Isidora te Amsterdam, een betrouwbare bron meldt mij overigens een andere datum
Haar tweeling-zus heet Sietske Kurpershoek, haar broers Max en Isidoor Monas, ook is er nog een half broer; Lukas Monas.
De dochter van Isa en Ab, Ruth Cauvern, werd op 27 september 1941 geboren
De scheiding tussen Isa en Ab werd op 8 oktober 1942 uitgesproken en pas op 6 april 1943 ingeschreven, Isa en Ab woonden nog enige samen totat Isa in Amsterdam met dochter Ruth in Amsterdam ging wonen.
Ruth trouwde, maar woont in het buitenland en heeft twee kinderen

Otto Frank in 'zijn' biografie over Isa Monas

Ik schreef al dat er een aantal boeken zijn die zeer lezenswaardig zijn als het gaat om wie Anne Frank en de zeven andere onderdukers verraadde. Een daarvan betreft de biografie van Otto Frank die Carol Ann Lee schreef. Zij wijst een dader aan, je kunt je sterk afvragen of Otto dezelfde gedachten had of dat hij wellicht de aandacht wilde afleiden van de werkelijke dader.
Over Isa Monas wordt weinig geschreven in het boek. Zij werkte in 1940 voor Otto, was de vrouw van een van zijn beste vrienden en na de oorlog hielp zij bij het redigeren van het dagboek van Anne. Toch komt Lee in haar boek niet verder dan te melden dat een vriendin, Isa dus, zo vriendelijk was het herschreven dagboek uit te typen.

Uiteraard heeft Carol Ann Lee Otto Frank nooit gesproken want toen die stierf was Lee pas elf en dus nog lang niet toe aan het schrijven van een boek over de oorlog. Haar eerste schrijfsel dateert van 1992, Otto overleed in 1980.

---